Kedi sağlığı kompleks bir doğaya sahiptir. Tüm yaşam evrelerinde farklı ihtiyaçları bulunan kediler zaman ilerledikçe ve anatomik veya hormonal olarak değişikliğe yol açan kısırlaştırma gibi operasyonlar akabinde çeşitli sağlık sorunları ile karşılaşabilirler. Kedilerde göz ardı edilmemesi gereken sağlık sorunlarından biri de kristalüridir. Kristalüri en basit tanımıyla idrarda kristal bulunması şeklinde ifade edilebilir. Bu içeriğimizde kedilerde kristalüri hakkında bilinmesi gerekenlere değineceğiz.
Kedilerde Kristalüri Nedir?
Kristalüri, idrarda kristal bulunması anlamına gelmektedir. “İdrarda kristal neden olur?” sorusunun cevabı aslında oldukça basittir. Normalde idrarda çözünmesi gereken kimyasallar ve diğer bileşikler çözünmek yerine birleşerek kristallere neden olur. Kristalüri, kedilerde önemli bir rahatsızlık olarak kabul edilir. Kedilerin idrarında farklı çeşitlerde üriner kristallere rastlanabilmektedir. En çok görülen tür ise kalsiyum oksalat ve magnezyum amonyum fosfat yani strüvittir.
İdrarda kristallerin bulunması böbrek taşı ya da ilişkili diğer klinik belirtilerin olduğu anlamına gelmez. Diğer taraftan kristallerin bulunması böbrek taşı oluşumunun da bir göstergesi olarak kabul edilmez. Ancak kristalüri görülen kedilerde böbrek taşı oluşma riski daha fazladır. İdrardaki kristallerin doğru bir şekilde belirlenmesi tedavi planı için önemlidir. Başka bir rahatsızlığın belirtisi olarak ortaya çıkan kristallerin belirlenmesi böbrek taşının kontrol edilip edilmeyeceğine ve kristallerin çözünmesi için uygulanacak olan tedavi yönteminin planlanmasına yardımcı olmaktadır.
Hayvanlarda kristalüri anatomik ve fonksiyonellik olarak normaldir. Ayrıca idrar çıkmayı engellemeye başlayacak kadar büyümeden önce kendiliğinden çözünebilmeleri de mümkündür. Ancak böyle bir durumda dahi böbrek taşı oluşma riskini arttırmaktadır. Yol açabileceği potansiyel sağlık sorunları nedeniyle kedilerde kristalüri farkındalık kazanılması gereken ve belirtileri gözlemlendiğinde veteriner hekimlerin desteğine başvurulması önem kazanan sağlık sorunları arasında yer almaktadır.
Kristalüri Neden Olur?
Bazı durumlarda kristalüri oluşması son derece normaldir. Örneğin bir idrar örneği tahlil için buzdolabına konduğunda ya da oda sıcaklığında bırakıldığında içinde normalde çözünmüş olan bileşikler kristal formu oluşturabilmektedir. Sıcak bir çayın içinde şekeri eritmenin soğuk çayın içinde eritmeye göre daha kolay olması idrarda soğuma ile kristal oluşumunun aynısıdır. Kristal oluşumu idrar kedinin vücudundan atıldıktan sonra soğuduğunda ortaya çıktığında, bu bir rahatsızlık göstergesi ya da bir hastalık belirtisi değildir.
Diğer durumlarda kedide böbrek taşı oluşumuna neden olabilecek rahatsızlıklar kristalleşmeye yol açabilmektedir. Bu kedilerde kristallerin varlığı, idrarda kristal oluşumuna sebebiyet veren maddelerin yüksek konsantrasyonda ya da idrarın anormal derecede konsantre olduğunu, idrar pH’ın düşük ya da beslenmede bazı gıdaların fazla olduğunu gösterir. Ayrıca belirli toksin maddelerin yutulması da idrarda kristallenmeye yol açabilmektedir. Bu nedenle kedide kristalüri tedavisinin yapılıp yapılmayacağını belirlemek için ilk olarak kristalürinin nasıl meydana geldiğini bulmak gerekmektedir.
Kristalüri Belirtileri Nelerdir?
Kristalürinin tek belirtisi vücuttan yeni atılmış idrarda kristallerin görülmesidir. Kristalürinin kendisi ile ilgili başka medikal belirti bulunmamaktadır. İdrarda meydana gelen kristaller mikroskobik seviyededir ve herhangi bir ağrıya neden olmaz. Ancak idrar yollarında büyük taşlar oluşturmaları durumunda farklı belirtilerle etkisini hissettirebilir. Bu durum kedilerde sistit ile karıştırılabilmektedir. Sistit idrar yolu ve mesane enfeksiyonudur. Ancak kristalüri ve sistit farklı hastalıklardır ve sistit tedavisi kristalüri üzerinde herhangi bir etkiye sahip değildir. “Kedilerde idrar yolu enfeksiyonu nasıl geçer?” sorusunun cevabı genellikle antibiyotik tedavisi şeklindedir. Bu noktada unutulmaması gereken, az önce de belirtildiği gibi antibiyotik tedavisinin kristalüriyi tedavi edemeyeceğidir.
Diğer taraftan kristalürinin ilerlediği durumlarda meydana gelen belirtiler kedilerde alt idrar yolu yangısı belirtilerine benzemektedir. Kristalüri ancak ilerleyerek idrar yollarında daha büyük taşlar oluşturduğunda alt idrar yolu yangısı ile karıştırılabilmektedir. Sık idrara çıkma, idrara çıkmada zorlanma ve cinsel organları aşırı temizleme yaygın belirtiler arasında yer alır. Kristalüri ilerleyerek idrar yollarını bloke eden büyüklükte taşlar oluşturduğunda bu durum kedilerde alt üriner sistem ürolitiyazisi rahatsızlığına yol açar.
Kristalüri Tanısı Nasıl Konur?
Kedilerde kristalüri tanısı ancak idrar tahlili ile konabilmektedir. Kediden alınan idrar santrifüje konur. İdrarın santrifüj içerisinde yüksek devirde döndürülmesi nedeniyle idrar içerisinde yer alan kristaller, hücreler ve diğer artıklar test tüpünün dibine çöker. Sonra bu birikinti az bir miktar idrarda çözdürülerek mikroskop altında kontrol edilir. Örnekte kristal bulunması durumunda kediye kristalüri tanısı konmaktadır.
İdrardaki kristal miktarına, belirtilere ve idrar tahlilinde bulunan diğer anormal değerlere bakılarak ek test yapılıp yapılmayacağına karar verilmektedir. Mesane taşı riskini elemek için radyografi gerekebilmektedir. Kristal miktarının çok düşük olduğu durumlarda ise ek testlere ihtiyaç duyulmamaktadır.
Kristalüri Tedavisi Nasıl Olur?
Kristalüri tanısı ile beraber akla gelen sorulardan birisi de “İdrarda kristal kaç olmalı?” sorusudur. Kedilerin kristalüri nedeniyle herhangi bir belirti yaşayıp yaşamadıkları ya da kristalüriye yol açan temel faktörün belirlenmesi de son derece önemli bir sorudur. Klinik olarak yüksek miktarda kristalüri görülen kedilerde tedaviye ihtiyaç duyulabilmektedir. Bu aynı zamanda mesane taşı riskini de düşürür.
Kristalüri nedeni tam olarak belirlendiğinde bu nedenin ortadan kaldırılması gerekmektedir. Ancak genel olarak kristalüri tedavisinde kristal oluşumunu uzun vadede düşürmeye odaklanılır. Kedinin içtiği su miktarını arttırma, idrar pH’ını dengeleme ve idrara çıkmayı sıklaştırma kristal oluşumunun azaltılmasına yardımcı olur. Kediler genel anlamda ideal oranda su içen canlılar değildir. Bu nedenle sularının her daim temiz tutulması su içmeye teşvik edilmeleri adına önem taşır. Kedilerin su içmeye teşvik edilmesi adına akan su içme imkanı sunan otomatik su kaplarını tercih edebilirsiniz. Otomatik su kapları çeşitlerini buradan inceleyebilirsiniz. Teşhisin tamamlanması ve tedavi sürecinin başlatılması ile beslenmede de değişime gidilmesi gerekebilir. Beslenme değişikliği yapılması halinde veteriner hekimler bu konuda bilgi aktaracaklardır.
